Nerwiak Mortona, znany również jako nerwiak śródstopny, to dolegliwość, która może znacząco wpływać na komfort codziennego funkcjonowania. Choroba ta objawia się charakterystycznym bólem w przedniej części stopy, który często bywa mylony z innymi schorzeniami. Zrozumienie przyczyn i objawów nerwiaka Mortona jest kluczowe dla wczesnego rozpoznania i skutecznego leczenia tej dolegliwości.
Czym jest nerwiak Mortona?
Nerwiak Mortona to schorzenie polegające na pogrubieniu tkanki wokół nerwu międzypalcowego w stopie. Wbrew nazwie, nie jest to prawdziwy guz (nerwiak), ale stan zapalny osłonki nerwowej, który powoduje ucisk na nerw. Najczęściej dotyczy przestrzeni między trzecim a czwartym palcem stopy, powodując charakterystyczny ból promieniujący do palców.
Nerwiak Mortona (metatarsalgia Mortona) to pogrubienie tkanki otaczającej nerw międzypalcowy, które prowadzi do jego ucisku i stanu zapalnego.
Schorzenie to zostało po raz pierwszy opisane w 1876 roku przez amerykańskiego chirurga Thomasa Mortona, stąd jego nazwa. Dolegliwość ta dotyka częściej kobiety niż mężczyzn, szczególnie w wieku 40-50 lat, co wiąże się między innymi z rodzajem noszonego obuwia.
Przyczyny powstawania nerwiaka Mortona
Nerwiak Mortona rozwija się w wyniku długotrwałego ucisku lub podrażnienia nerwu międzypalcowego. Do głównych czynników przyczyniających się do rozwoju tej dolegliwości należą:
- Niewłaściwe obuwie – buty na wysokim obcasie lub z wąskimi noskami powodują ściskanie przodostopia i zwiększają nacisk na nerwy międzypalcowe. Kobiety noszące regularnie szpilki są szczególnie narażone na rozwój tej dolegliwości.
- Deformacje stopy – płaskostopie, stopa wydrążona (pes cavus) czy paluch koślawy (hallux valgus) mogą zmieniać biomechanikę chodu i zwiększać nacisk na przednie części stopy.
- Stopa Mortona – anatomiczna odmiana budowy stopy, w której pierwsza kość śródstopia jest krótsza niż druga, co może prowadzić do niestabilności i zwiększonego nacisku na nerwy.
- Aktywność fizyczna – sporty wymagające biegania lub skakania, zwłaszcza w nieodpowiednim obuwiu, mogą przyczyniać się do rozwoju nerwiaka Mortona.
- Urazy stopy – złamania, skręcenia czy inne urazy mogą prowadzić do zmian w biomechanice stopy i w konsekwencji do powstania nerwiaka.
Charakterystyczne objawy nerwiaka Mortona
Objawy nerwiaka Mortona mogą rozwijać się stopniowo i początkowo być łagodne, z czasem jednak nasilają się i mogą znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie. Kluczowe jest rozpoznanie wczesnych symptomów, które pozwoli na szybkie wdrożenie leczenia. Do najczęstszych objawów należą:
- Ból w przedniej części stopy – charakterystyczny, ostry, piekący lub kłujący ból zlokalizowany najczęściej między trzecim a czwartym palcem stopy. Ból ten może promieniować do palców.
- Uczucie drętwienia lub mrowienia – pacjenci często opisują wrażenie, jakby mieli kamyk w bucie lub chodzili po zgiętej skarpetce.
- Parestezje – zaburzenia czucia w postaci mrowienia, drętwienia czy „przechodzenia prądu” w obrębie dotkniętych palców.
- Nasilenie dolegliwości podczas chodzenia – ból typowo nasila się podczas chodzenia, zwłaszcza w ciasnym obuwiu lub na wysokich obcasach.
- Tymczasowa ulga po zdjęciu buta – charakterystyczne jest zmniejszenie dolegliwości po zdjęciu obuwia, masażu stopy lub rozluźnieniu palców.
Kiedy objawy się nasilają?
Dolegliwości związane z nerwiakiem Mortona mają tendencję do nasilania się w określonych sytuacjach:
- Podczas noszenia butów na wysokim obcasie lub z wąskim noskiem
- Po długotrwałym staniu lub chodzeniu
- Podczas aktywności fizycznej obciążającej przednią część stopy
- Przy ściskaniu stopy z boków
- W miarę postępu choroby (nieleczony nerwiak Mortona może powodować coraz silniejsze dolegliwości, prowadząc nawet do chronicznego bólu)
Nerwiak Mortona a inne schorzenia stopy
Objawy nerwiaka Mortona mogą być mylone z innymi dolegliwościami stopy, co czasem prowadzi do opóźnienia właściwej diagnozy. Prawidłowe rozpoznanie jest fundamentem skutecznej terapii. Schorzenia często mylone z nerwiakiem Mortona to:
- Metatarsalgia – ogólny termin określający ból w obrębie głów kości śródstopia, który może mieć różne przyczyny, w tym przeciążenia mechaniczne czy zapalenie stawów.
- Zapalenie kaletki – stan zapalny małych, wypełnionych płynem torebek (kaletek), które amortyzują tarcie między kośćmi a ścięgnami, powodujący ból i obrzęk.
- Złamania przeciążeniowe kości śródstopia – mikrourazy kości powstające wskutek powtarzających się obciążeń, szczególnie częste u biegaczy i tancerzy.
- Zapalenie powięzi podeszwowej – stan zapalny powięzi biegnącej od pięty do palców, objawiający się bólem, zwłaszcza przy pierwszych krokach po odpoczynku.
Prawidłowe rozpoznanie jest kluczowe dla skutecznego leczenia, dlatego przy utrzymujących się dolegliwościach bólowych stopy należy skonsultować się z lekarzem, najlepiej specjalistą ortopedii lub podologii.
Diagnostyka nerwiaka Mortona
Rozpoznanie nerwiaka Mortona opiera się głównie na wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym. Lekarz może wykonać tzw. test Mudera, polegający na ściskaniu stopy z boków przy jednoczesnym uciskaniu przestrzeni międzypalcowej, co wywołuje charakterystyczny ból.
W celu potwierdzenia diagnozy oraz wykluczenia innych schorzeń mogą być zlecone badania obrazowe:
- Ultrasonografia (USG) – nieinwazyjna metoda pozwalająca uwidocznić pogrubienie nerwu i otaczających tkanek. Jest to badanie pierwszego wyboru ze względu na dostępność i niski koszt.
- Rezonans magnetyczny (MRI) – bardziej szczegółowe badanie, pomocne zwłaszcza w przypadkach nietypowych lub przy planowaniu zabiegu operacyjnego. Pozwala dokładnie ocenić stan nerwu i otaczających tkanek.
- Zdjęcie rentgenowskie – wykonywane głównie w celu wykluczenia innych przyczyn bólu, takich jak złamania czy zmiany zwyrodnieniowe. Samo w sobie nie uwidacznia nerwiaka.
Metody leczenia nerwiaka Mortona
Leczenie nerwiaka Mortona powinno być dostosowane do nasilenia objawów i stopnia zaawansowania schorzenia. Wczesna interwencja daje najlepsze rezultaty i może zapobiec konieczności leczenia operacyjnego. Dostępne metody terapii obejmują:
- Zmiana obuwia – podstawowym krokiem jest wybór butów z szerokim przodem, miękką podeszwą i niskim obcasem, które zmniejszają ucisk na przednią część stopy.
- Wkładki ortopedyczne – specjalnie zaprojektowane wkładki mogą odciążyć bolesny obszar i poprawić biomechanikę stopy podczas chodzenia.
- Fizykoterapia – zabiegi takie jak ultradźwięki, laseroterapia czy jonoforeza mogą zmniejszyć stan zapalny i złagodzić ból.
- Farmakoterapia – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) pomagają zmniejszyć ból i stan zapalny. W bardziej zaawansowanych przypadkach lekarz może zalecić iniekcje kortykosteroidów bezpośrednio w bolesny obszar.
- Leczenie operacyjne – w przypadkach opornych na leczenie zachowawcze może być konieczne usunięcie chirurgiczne pogrubiałej tkanki lub uwolnienie uciśniętego nerwu.
Profilaktyka nerwiaka Mortona
Zapobieganie rozwojowi nerwiaka Mortona opiera się głównie na eliminacji czynników ryzyka:
- Noszenie odpowiedniego obuwia z szerokim przodem i niskim obcasem
- Stosowanie wkładek odciążających przednią część stopy
- Utrzymywanie prawidłowej masy ciała
- Modyfikacja aktywności fizycznej w przypadku pojawienia się bólu
- Regularne ćwiczenia wzmacniające mięśnie stopy i poprawiające jej elastyczność
Podsumowanie
Nerwiak Mortona to schorzenie wynikające z podrażnienia i ucisku nerwu międzypalcowego w stopie. Główne przyczyny obejmują niewłaściwe obuwie, deformacje stopy oraz nadmierne obciążenia mechaniczne. Charakterystycznymi objawami są ból, mrowienie i drętwienie w przedniej części stopy, zwłaszcza między trzecim a czwartym palcem.
Wczesne rozpoznanie i odpowiednie postępowanie mogą znacząco zmniejszyć dolegliwości i zapobiec progresji schorzenia. W przypadku wystąpienia opisanych objawów warto skonsultować się z lekarzem, który zaproponuje odpowiednie metody diagnostyczne i lecznicze.
Zmiana obuwia na bardziej komfortowe, z szerszym noskiem i niższym obcasem, jest pierwszym krokiem w zapobieganiu i leczeniu nerwiaka Mortona. W bardziej zaawansowanych przypadkach mogą być konieczne specjalne wkładki ortopedyczne, fizykoterapia, iniekcje lub – w ostateczności – leczenie operacyjne. Odpowiednio wczesna reakcja na pierwsze symptomy może uchronić przed długotrwałym bólem i ograniczeniami w codziennym funkcjonowaniu.